آیین نامه اجرایی قانون مطبوعات

مصوب اسفند ماه 1364*

مصوب 8/11/1365

فصل اول: تعریف و مشخصات مطبوعات

ماده 1. مطبوعات به لحاظ زمان انتشار منظم می توانند با یکی از فواصل زمانی زیر منتشر شوند:

روزی یک بار (روزنامه)- هفته ای یک بار (هفته نامه) –  دوهفته یک بار _ ماهی یک بار (ماهنامه) دو ماه یک بار – سه ماه یک بار (فصلنامه)- شش ماه یک بار –  سالی یک بار (سالنامه).

ماده 2. در نامگذرای نشریه باید از کلماتی استفاده شود که با نشریات موجود و یا با نشریاتی که بطور موقت یا دائم تعطیل شده اند اشتباه نشود و موجب تداعی نام آنها نباشد. همچنین نام نشریه نباید از کلمات نا مأنوس باشد و یا ایجاد شبهه وابستگی به ارگانها یا سازمانهای دولتی بنماید.

ماده 3. انتخاب روشهایی غیراز موارد ذکر شده در ماده یک قانون مطبوعات می بایست متناسب با رسالت مطبوعات باشد .

ماده 4. انتشار فوق العاده - ویژه نامه و دیگر ضمائم با همان نام نشریه و منطبق با سایر مشخصات مندرج در پروانه انتشار با رعایت سایر ضوابط قانون مطبوعات مجاز می باشد.

تبصره – انتشار موارد مذکور بطور منظم مجاز نیست.

ماده 5. ترجمه تمام یا قسمتی از مطالب مطبوعات دارای پروانه انتشار و انتشار منظم آن به صورت جداگانه با رعایت سایر مشخصات مندرج در پروانه انتشار از جانب صاحب نشریه بلامانع می باشد.

ماده 6. تکثیر مطبوعات موجود به همان زبان و شکلی که چاپ شده، از طریق چاپ افست یا عکسبرداری یا طرق مشابه بدون اجازه صاحب امتیاز ممنوع می باشد.

ماده 7. مطالب نشریه باید مطابق و متناسب با روشهای مندرج در پروانه انتشار باشد و نشریه مجاز به درج مطالب و مقالات خارج از روشهای مذکور که تاثیر خط مشی کلی نشریه بگذارد، نمی باشد.

ماده 8. روزنامه ها و هفته نامه های محلی موظفند ضمن رعایت ماده 2 قانون مطبوعات  و متناسب با روش درخواستی مطالبی پیرامون مسائل اجتماعی وفرهنگی محل انتشار نشریه جهت بالابردن سطح آگاهیهای مردم درج نمایند.

ماده 9- نقل مطالب از مطبوعات و احزاب وگروههای منحرف و مخالف اسلام (داخلی وخارجی) به منظور تحقیق، نقد و رد مطالب در صورتی که تبلیغ محسوب نشود بلامانع است.

ماده 10. هرگونه تغییر در مشخصات مندرج پروانه انتشار نشریه از قبیل: تغییر نام، روش، ترتیب و محل انتشار نشریه و یا تغییر در شکل نشریه بدون اطلاع و تصویب هیأت نظارت بر مطبوعات ممنوع می باشد.

* منتشر شده در روزنامه رسمی شماره 12283 – 13/2/1366

---

-منشر شده درروزنامه رسمی شماره 12283-13/2/1366

اصول بین المللی

اخلاق حرفه ای در روزنامه نگاری

اصول بین المللی اخلاق حرفه ای در روزنامه نگاری

(International Principles of Professional ethnics in Journalism) 

اصول بین المللی اخلاق حرفه ای در روزنامه نگاری در طی چندین نشست مشورتی (1978 تا 1983)که به وسیلة  تعدادی از سازمانهای روزنامه نگاری منطقه ای و بین المللی برپا شد، تهیه و تصویب گردید. سازمانهای زیر در تهیة  این اصول نقش داشته اند:

-                               -  سازمان بین المللی روزنامه نگاران (IOJ)؛

-                               -  فدراسیون بین المللی  روزنامه نگاران (IFJ)؛

-                               -  اتحادیه کاتولیک بین المللی مطبوعات  (UCIP)؛

-                               -  فدراسیون  روزنامه نگاران امریکای لاتین  (FELAP)؛

-                               -  فدراسیون  کارگران مطبوعات  امرایکای لاتین  (FELATRAP)؛

-                               -  فدراسیون روزنامه نگاران عرب  (FAJ)؛

-                               -  اتحادیه  روزنامه نگاران  آفریقا  (UAJ)؛

-                               - کنفدراسیون  روزنامه نگاران آسیا (CAJ).

از این میان، «فدراسیون بین المللی روزنامه نگاران» در نشست نهایی که در20 نوامبر 1983 (29 آبان 1362) در پاریس تشکیل شد، شرکت نکرد.

اصول بین المللی اخلاق حرفه ای در روزنامه نگاری که به عنوان سنگ پایه ای برای تهیة  قوانین اخلاقی در سطوح  ملی و منطقه ای فراهم شده اند، به شرح زیر هستند:

اصول اول: حق مردم در دستیابی به اطلاعات تحقیقی

مردم و افراد حق دارند از طریق اطلاعات دقیق و جامع به تصویری عینی از واقعیت دست یابند و آرای خود را آزادانه  از طریق رسانه های گوناگون فرهنگ و ارتباطات بیان کنند.

اصول دوم: روزنامه نگار، وقف واقعیت  عینی است

 بارزترین وظیفة روزنامه نگار این است که با وقف صادقانة خویش نسبت به واقعیت عینی، خود را در خدمت حق مردم در راه دستیابی به اطلاعات حقیقی و موثق قرار دهد و به نحوی رویدادها را وجداناً در گسترة صحیح خود با ترسیم مناسبات اصلی و بدون تحریف و با کاربرد ظرفیت خلاقانة خود انعکاس دهد، مطالب کافی در اختیار مردم قرار گیرد تا بتوانند با استفاده از این مطلب به تصویری جامع و صحیح از جهان  دست یابند؛ جهانی که در آن منشأ، ماهیت و جوهرة  رویدادها، و نیز فرایند و وضعیت امور به عینی ترین شکل ممکن  قابل درک باشد.

اصل سوم: مسؤولیت اجتماعی روزنامه نگار

اطلاعات در روزنامه نگاری نه یک کالا که یک «خبر اجتماعی» است، و این امر به این معناست که روزنامه نگار در مسؤولیت انتقال اطلاعات سهیم است و لذا نه تنها در برابر کسانی که رسانه ها را کنترل می کنند، بلکه نهایتاً در برابر مردم به طور کل و مشتمل بر انواع منافع اجتماعی، باید پاسخگو باشد. مسؤولیت اجتماعی روزنامه نگار وی را ملزم می سازد که تحت هر شرایطی همسو با وجدان اخلاقی خود عمل کند.

اصل چهارم: شرافت حرفه ای روزنامه نگار

نقش اجتماعی روزنامه نگار اقتضا می کند که معیارهای عالی شرافت در این حرفه، مشتمل بر حق روزنامه نگار برای خودداری از کار برخلاف اعتقاد شخصی، حق عدم افشای منبع اطلاعات و همچنین حق شرکت در روند تصمیم گیری در رسانه ای که برای آن کار می کند، محفوظ بماند. شرافت حرفه ای به روزنامه نگار اجازه نمی دهد که به هیچ نحوی از آنها رشوه بپذیرد و یا برخلاف رفاه عمومی به ارتقای منافع خصوصی بپرازد. همچنین، احترام  گذاشتن به داراییهای معنوی، و به طور اخص پرهیز از سرقت ادبی، جزو اخلاق حرفه ای محسوب می شود.

اصل پنجم: دسترسی همگانی و مشارکت

ماهیت این حرفه اقتضا می کند که روزنامه نگار دسترسی همگان را به اطلاعات و مشارکت مردم را در رسانه ها، مشتمل بر حق تصحیح یا اصلاح و حق پاسخگویی  ارتقا دهد.

اصل ششم: احترام به حریم خصوصی و شؤون انسانی

احترام  به حق فردی، حفظ حریم و اسرار خصوصی و شؤون انسانی که با قوانین ملی و بین المللی  مربوط به حفظ حقوق و شهرت افراد، منعِ افترا، تهمت، توهین و مخدوش کردن شهرت افراد، هماهنگ است، بخشی لاینفک از معیارهای حرفه ای روزنامه نگار محسوب می شود.

اصل هفتم: احترام به منافع عمومی

 معیارهای حرفه ای روزنامه نگار احترام بایسته را برای جامعة ملی، نهادهای دموکراتیک و عفت عمومی تجویز می کنند.

اصل هشتم: احترام به ارزشهای جهانی و تنوع فرهنگها

 یک روزنامه نگار واقعی در حالی که به شخصیت ویژه، ارزش و شأن هر فرهنگ و همچنین به حق انتخاب و توسعة آزادانه نظامهای فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی به وسیلة مردم، احترام می گذارد، مدافع ارزشهای عام انسانی و بالاتر از همه، مدافع صلح، و دموکراسی، حقوق بشر، پیشرفت اجتماعی و رهایی ملی است. به این ترتیب، روزنامه نگار به طرزی فعال در تبدیل جامعه به جامعه ای دموکراتیک تر مشارکت می جوید و از طریق گفت و شنود  به ایجاد فضایی آکنده از اعتماد در مناسبات بین المللی مساعدت می نماید تا صلح و عدالت، تشنج زدایی، خلع سلاح و توسعة ملی در سراسر جهان تحقق یابد. آگاهی روزنامه نگار از مقررات مربوطة مندرج درکنوانسیونها، بیانیه ها و قطعنامه های بین المللی جزو اخلاق حرفه ای به شمار می آید.

اصل نهم: امحای جنگ  و سایر مصایب فراروی بشر

 تعهد اخلاقی نسبت  به ارزشهای عام انسانی، روزنامه نگار را به پرهیز از هر نوع توجیه و یا تحریک به جنگهای متجاوزانه و مسابقة تسلیحاتی، بویژه در مورد تسلیحات هسته ای، و به پرهیز از همة شکلهای خشونت، نفرت یا  تبعیض، به خصوص، نژاد پرستی و آپارتاید، سرکوبگری رژیمهای استبدادی، استعمار و استعمار نوین و همچنین به پرهیز از سایر مصایب بزرگ مضر به حال بشریت نظیر فقر، سوء تغذیه و  بیماریها ملزم می کند، و با تعقیب چنین  رویه ای است که روزنامه نگار می تواند به امحای جهل و سوء تفاهم میان مردم کمک کند و اتباع  یک کشور را در مورد  نیازها و آمال دیگران احساس سازد، و احترام به حقوق و شؤون همه ملل، مردم و افراد را بدون  لحاظ نژاد، زبان، ملیت، مذهب و باورهای  فلسفی تضمین کند.

 اصل دهم: ارتقای نظم نوین اطلاعاتی و ارتباطی جهانی

 روزنامه نگار در جهان معاصر در چارچوبی ازحرکت به سوی مناسبات نوین بین المللی به طور عام و در چارچوبی از نظم نوین اطلاعاتی به طور خاص، عمل می کند. هدف این نظم نوین، که بخشی لاینفک از نظم نوین اقتصادی بین المللی به حساب می آید استعمار زدایی و دموکراتیک کردن اطلاعات و ارتباطات در سطوح ملی و بین المللی است که بر پایة همزیستی مسالمت آمیز مردم و با احترام کامل به هویت فرهنگی آنان صورت می گیرد. تعهد ویژة روزنامه نگار در این زمینه ارتقای روند دموکراتیک کردن مناسبات بین المللی در عرصة اطلاعات است که  با عنایت به حفاظ و تقویت مناسبات دوستانه و مسالمت آمیز مردم و دولتها صورت می پذیرد.

پاریس، 20 نوامبر 1983

چطور یک خبر را شروع کنیم؟

لید (Lead) مضمون اصلی خبر را تشکیل می‏دهد. لید یا همان پاراگراف اول در خبر که نوشتن خبر با آن آغاز می‏شود، از اهمیت ویژه‏ای برخوردار است به طوری که عده‏ای از روزنامه‏نگاران حرفه‏ای جهان به آن قلاب (Hook) می‏گویند، قلابی که ماهی (مخاطب) را باید با آن به دام انداخت. پس بنابراین، پیدا کردن زاویه خبر (Angle) را نباید سرسری و یا دست کم گرفت.

شما باید همیشه آن دسته از عناصر خبری را که پاسخ‏هایشان را به دست آورده‏اید در نظر بگیرید و دقیقا" بررسی کنید که کدام یک از این عناصر و یا چند مورد از این عناصر می‏توانند در لید خبر شما جای بگیرند. البته به یاد داشته باشید که هر چند لید شما کوتاه‏تر باشد، بهتر است.

پیشنهاد من برای شروع هر خبری استفاده از عنصر What است. یعنی ابتدا به طرزی ساده بگویید که درباره چه چیزی می‏خواهید خبر بدهید.

چند مثال :

o انجمن روابط عمومی تشکیل جلسه داد.

o کتاب فنون روابط عمومی منتشر شد.

o  برترین روابط عمومی سال انتخاب شد.

o             ○بط عمومی تشکیل جلسه داد

ضمنا" بی‏دلیل از کلمات اضافه در آغاز لید استفاده نکنید این کار باعث می‏شود که لید شما دفن شود، مثلا" مثال اول اگر به این صورت نوشته می‏شد، دفن شده بود:

o خبرنگار ما دیروز از منابع خبری کسب اطلاع کرد که انجمن روابط عمومی تشکیل جلسه داده است.ر  از ی کسب

.یا مثال دوم اگر به این صورت می‏شد، خیلی دیر اصل موضوع را اطلاع می‏داد:

o بنا به اظهارات سخنگوی معاونت امور مطبوعاتی و تبلیغاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کتاب فنون روابط عمومی منتشر شد.

در هر صورت شروع خبر می‏تواند با یکی از عناصر خبری و یا با چند عنصر خبری همراه باشد. به دیگر زبان، دست کم می‏توان با شش نوع لید- بر اساس همان شش عنصر خبری- خبرها را آغاز کرد.

1.    لید مبتنی بر چه: تشکیل جلسات انجمن روابط عمومی منوط به حضور تمام اعضای آن است.

2.    لید مبتنی بر که: وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از روابط عمومی‏ها خواست به ابزار تبلیغات تبدیل نشوند.

3.    لید مبتنی بر کجا: تهران شاهد گردهمایی مسئولان روابط عمومی‏های کشور بود.

4.    لید مبتنی بر چه وقت: فردا یک نشریه تازه در زمینه روابط عمومی منتشر خواهد شد.

5.    لید مبتنی بر چرا: نادیده گرفتن مردم از سوی روابط عمومی‏ها، تدوین نظامنامه اخلاقی را برای این نهادها ضروری ساخته است.

6. لید مبتنی بر چطور (چگونه): اگر مشارکت روابط عمومی‏ها جدی گرفته شود برنامه پنج سال توسعه، سریع تر به اهداف خود می‏رسد.

در اینجا باید این نکته را یادآوری کنم که متأسفانه روابط عمومی‏ها به خاطر توجه بیش از حدی که به مدیران سازمانی خود روا می‏دارند، غالبا" از عنصر ((که)) (who)- رئیس سازمان خود- برای شروع خبر استفاده می‏کنند و این در حالی است که چون این مدیران از ارزش خبری شهرت برخوردار نیستند، خبر به مقوله‏ای تشریفاتی تبدیل می‏شود. تردیدی به خود راه ندهید که عملکرد مدیران شما(What) مهم‏تر از خود آنها (Who) است و بنا بر این سعی کنید ابتدا What را طرح کنید و بگویید چه شده است، سپس نوبت به رئیس شما هم خواهد رسید What را به Who ترجیح بدهید.

البته شیوه‏های متفاوت دیگری هم برای شروع یک خبر وجود دارد که به برخی از آنها که می‏تواند برای روابط عمومی‏ها مفید باشد، اشاره می‏کنم:

7.    لید تک موضوعی: آخرین گردهمایی انجمن روابط عمومی در سال جاری برگزار شد.

8.    لید عمقی: آخرین گردهمایی انجمن روابط عمومی در سال جاری برای بررسی عملکرد سالیانه آن برگزار شد.

همان گونه که دیدید لید عمقی همان لید تک موضوعی است که به آن با ارایه اطلاعات بیشتر عمق می‏دهیم.

9.    لید چند موضوعی: انجمن روابط عمومی برای انتخاب هیأت مدیره، تصویب بودجه سالیانه و بررسی عملکرد سالیانه خود تشکیل جلسه داد.

لید چند موضوعی همان‏گونه که از نام آن پیداست حاوی چند موضوع است. در لید فوق سه موضوع انتخاب هیأت مدیره، تصویب بودجه و بررسی عملکرد سالیانه به چشم می‏خورد.

10.لید پرسشی: پیش نیازهای یک روابط عمومی موفق چیست؟

این پرسش محور سمینار چشم‏انداز روابط عمومی در ایران بود. بعضی وقت‏ها می‏توان خبر را با یک پرسش آغاز کرد، به شرطی که این پرسش یک پرسش فراگیر و عمومی باشد.

11.لید پرسشی زمینه‏ای: مرامنامه اخلاقی روابط عمومی پس از سه سال تدوین شد.

وقتی سابقه یک موضوع از جنبه اطلاع رسانی اهمیت دارد، می‏توان آن را در لید گنجاند. در لید فوق عبارت پس از سه سال به مخاطب نشان می‏دهد که این کار پس از مطالعات طولانی صورت گرفته است.

12.لید نقل قولی: ((روابط عمومی باید از تعارف کم کنند و بر کیفیت خود بیفزایند))

این دیدگاه وزیر ارشاد در کنفرانس مطبوعاتی امروز بود.

همان‏گونه که دیدید می‏توانیم در بعضی از مواقع خبرمان را با یک نقل قول شروع کنیم به خصوص اگر این نقل قول، مهم، جالب و تازه باشد.

شما می‏توانید با شیوه‏های متنوع‏تری هم خبرهای خودتان را شروع کنید ولی سعی کنید از موارد زیر برای شروع کردن خبرها پرهیز کنید:

1.    کلی گویی و مبهم نویسی

2.    آوردن مطالب جزیی

3.    اگر از عنصر ((که)) در لید خبر استفاده کردید و این فرد گمنام بود، به جای استفاده از نام و نام خانوادگی او در لید از سمت و عنوان او استفاده کنید، و در پاراگراف بعدی نام و نام خانوادگی او را بیاورید

4.    و بالاخره با حروف اضافه خبرتان را شروع نکنید.

همان‏گونه که گفته بودم حالا نوبت به مواردی می‏رسد که باید همیشه به هنگام خبرنویسی آنها را رعایت کنیم. ما در بخش‏های قبلی فهمیدیم خبر چیست، ارزش‏های خبری کدام‏ها هستند، عناصر خبری از چه مواردی تشکیل می‏شود، سبک‏های خبرنویسی کدام است و بالاخره چطور می‏توان شروع به نوشتن یک خبر کرد. بخش بعدی ما در واقع روح حاکم بر مبنای خبرنویسی را تشکیل می‏دهد، این جمع‏بندی بدون طرح پیش زمینه‏ها ممکن نبود.

فصل هفتم: هیأت منصفه مطبوعات

ماده 36. انتخاب هیأت منصفه به طریق ذیل خواهد بود:

هر دوسال یکبار در مهرماه، جهت تعیین اعضای هیأت منصفه در تهران، به دعوت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و با حضور وی و رئیس کل دادگستری استان، رئیس شورای شهر، رئیس سازمان تبلیغات و نماینده شورای سیاستگذاری ائمه جمعه سراسر کشور و در مراکز استان به دعوت مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان و با حضور وی و رئیس کل دادگستری استان، رئیس شورای شهر مرکز استان، رئیس سازمان تبلیغات و امام جمعه مرکز استان یا نماینده وی تشکیل می شود.

هیأت مذکور در تهران (21) نفر و در سایر استانها (14) نفر از افراد مورد اعتماد عمومی را از بین گروههای مختلف اجتماعی (روحانیون، اساتید دانشگاه ، پزشکان، مهندسان، نویسندگان وروزنامه نگاران، وکلای داگستری، دبیران وآموزگاران، اصناف، کارمندان، کارگران، کشاورزان، هنرمندان و بسیجیان ) به عنوان اعضاء هیأت منصفه انتخاب می کند.

تبصره 1- چنانچه مفاد موضوع این ماده در مهلت مقرر انجام نشود، رئیس کل دادگستری مکلف می باشند نسبت به دعوت از افراد یاد شده و انتخاب هیأت منصفه اقدام نماید.

تبصره 2- چنانچه به هر دلیلی اعضای هیأت منصفه به ده نفر یا کمتر برسد هیأت مذکور در این ماده موظف است، ظرف یک ماه تشکیل جلسه داده و نسبت به تکمیل اعضای هیأت منصفه اقدام نماید.

ماده 37- اعضای هیأت منصفه باید دارای شرایط زیر باشند:

1-    داشتن حداقل سی سال سن و تأهل.

2-    نداشتن سابقه محکومیت مؤثر کیفری.

3-    اشتهار به امانت، صداقت و حسن شهرت.

4-    صلاحیت علمی و آشنایی با مسائل فرهنگی و مطبوعاتی.

ماده 38. پس از انتخاب اعضای هیأت منصفه، موضوع ماده (36) این قانون، مراتب توسط رئیس کل دادگستری استان به اعضاء ابلاغ می گردد. دادگاه رسیدگی کننده به جرائم مطبوعاتی، حداقل یک هفته قبل از زمان رسیدگی ازتمامی اعضای هیأت منصفه دعوت می کند تا در جلسه محاکمه حضور یابند. دادگاه با حضور حداقل 7 نفر از اعضای هیأت منصفه رسمیت خواهد یافت. اکثریت آراء حاضران ملاک تصمیم گیری هیأت منصفه خواهد بود. اعضای هیأت موظفند تا پایان جلسات دادگاه حضور داشته باشند.

تبصره 1- تصمیمات هیأتهای نظارت و منصفه با اکثریت مطلق عده حاضر معتبر خواهد بود.

تبصره 2- چنانچه در دو جلسه رسیدگی به یک پرونده جرم مطبوعاتی هیأت منصفه به حد نصاب نرسد، دادگاه در جلسه سوم با حضور افراد حاضر حداقل به تعداد پنج نفر رسیدگی می نماید.

تبصره 3- دبیرخانه هیأت منصفه با بودجه و امکانات قوه قضایه تشکیل و زیر نظر هیأت منصفه انجام وظیفه می نماید.

ماده 39. هر یک از اعضای هیأت منصفه چنانچه بدون عذر موجه در دو جلسه متوالی یا پنج جلسه متناوب دادگا ه حاضر نشود یا از شرکت در اتخاذ تصمیم خودداری کند با حکم دادگاه رسیدگی کننده به دو سال محرومیت از عضویت در هیأت منصفه محکوم می شود. رای دادگاه قطعی است.

تبصره - هر یک ازاعضای هیأت منصفه به علت وجود عذر موجه نتواند در جلسه دادگاه حضور یابد، موظف است دو روز قبل از جلسه دادرسی عذر خود را  کتباً و به طور مستدل به استحضار دادگاه برساند، در غیر این صورت عذر وی غیر موجه محسوب می گردد. مگر عذرهایی که در این فاصله تا جلسه دادگاه حادث شده باشد. در هر حال موظف است عذر خود را به دادگاه اعلام نماید.

 عذر موجه همان است که در آیین دادرسی احصاء گردیده است.

ماده 40. اعضای هیأت منصفه در ابتدای اولین جلسه حضور خود در دادگاه به خداوند متعال و در برابر قرآن کریم سوگند یاد می کنند بدون در نظرگرفتن گرایشهای شخصی یا گروهی و با رعایت صداقت، تقوی و امانت داری، در راه احقاق حق و ابطال باطل انجام وظیفه نمایند.

ماده 41. موارد رد اعضای هیأت منصفه همان است که طبق قانون در مورد رد قضات پیش بینی شده است.

ماده 42. هرگاه در حین محاکمه، اعضای هیأت منصفه سوالاتی داشته باشند، مراتب را کتباً جهت طرح، تسلیم رئیس دادگاه می نمایند.

ماده 43. پس از اعلام ختم رسیدگی، بلافاصله اعضاء هیأت منصفه به شور پرداخته و نظر کتبی خود را در دو مورد زیر به دادگاه اعلام می دارند:

الف – متهم بزهکار است یا خیر ؟

ب – در صورت بزهکاری آیا مستحق تخفیف است یا خیر ؟

تبصره 1- پس از اعلام نظر هیأت منصفه، دادگاه در خصوص مجرمیت یا برائت متهم اتخاذ تصمیم نموده و طبق قانون مبادرت به صدور رأی می نماید.

تبصره 2- در صورتی که تصمیم هیأت منصفه بر بزهکاری باشد دادگاه می تواند پس از رسیدگی رأی بر برائت صادر کند.

تبصره 3- درصورتی که رأی دادگاه مبنی برمجرمیت باشد، رأی صادره طبق مقررات قانونی قابل تجدید نظر خواهی است. در رسیدگی مرحله تجدید نظر حضور هیأت منصفه لازم نیست.

تبصره 4- حضور هیأت منصفه درتحقیقات مقدماتی و صدور قرارهای قانونی لازم نیست.

ماده 44. هرگاه حکم دادگاه مبنی بر برائت یا محکومیتی باشد که مستلزم سلب حقوق اجتماعی نباشد، از نشریه در صورتی که قبلاً توقیف شده باشد. بی درنگ رفع توقیف خواهد شد. و انتشار مجدد آن بلامانع می باشد.

---

- همانطورکه در«بخش نسخت » گفته شد قانون مطبوعات سال 1364 درمورد هیات منصفه سکوت کامل کرده بود وبه همین جهت دراین زمینه بود به مواد 31 تا 39 لایحه قانونی مطبوعات مصوب 20 مرداد ماه 1358 شورای انقلاب عمل می شد بنابراین تمام فصل هفتم الحاقی است و مقصود از «متن پیشین » دراین فصل، لایحه قانونی فوق الذکر است.

-متن پیشین:« ماده 31.انتحاب میات منصفه به طریق ذیل خواهد بود: هردوسال یکبار درمهرماه جهت تعیین اعضای هیات منصفه در تهران به دعوت وزیر ارشاد ملی هیاتی با حضور رئیس دادگستری شهرستان ورئیس انجمن شهر ( درصورتی که انجمن شهر نباشد شهردار ) ودر مراکز استانها به دعوت استاندار هیاتی مرکب از رئیس دادگستری ورئیس انجمن شهر ( درصورتی که انجمن شهر نباشد شهردار ) ونماینده وزرات ارشاد ملی تشکیل می شود.

هیات مدکور مجموعا 14 نفر ا زافراد مورد اعتماد عمومی رااز بین گروههای مختلف اجتماعی ( روحانیون ، اساتید دانشگاهها ، پرشکان، سردبیران، اصناف، پیشه وران، کار گران و کشاورزان )، که 7 نفر اصلی و7 نفر علی البدل انتخاب می کند »

-متن پیشین : « ماده 32.اعضای هیات منصفه باید دارای شرایط زیر باشند:

1- داشتن لااقل سی سال سن

2- عدم سابقه محکومیت کیفری موثر

3-معروفیت به امانت وصداقت و حسن شهرت »

-متن پیشین:« ماده 33.پس ازانتخاب اعضای هیات منصفه درتهران وزیر ارشاد ملی ودر استانها استادار صورت اعضای هیات منصفه را برای رئیس کل دادگاههای استان ارسال می دارد:

ماده 34 – در هر محاکمه مطبوعاتی دادگاه جنایی در جلسه مقدماتی خود با حضور دادستان یا نماینده اواز 14 نفر اعضای هیات منصفه دعوت می کند که درجلسات محاکمات حضور بهم رسانند درهر صورت دادگاه با حضور 7 نفراازاعضای هیات منصفه رسمیت خواهد داشت اعضای هیات منصفه موظفند که در جلسات دادگاه تا ختم جلسات آن حضوریابند »

- متن پیشین: « ماده 35 هریک از اعضای هیات منصفه چنانچه بدون عذر موجه درجلسات محاکم حاضرنشود ویا شرکت دراتخاذ تصمیم خود درای کند به حکم دادگاهی که نسبت به موضوع رسیدگی می کند به دوسال محرومیت ا زعضویت هیات منصفه محکوم می شود »

-متن پیشین:« ماده 36. موارد رد اعضای هیا ت منصفه همان است که طبق قانون درمورد رد قضات پیش بینی شده است. »

-متن پیشین:«ماده 37 هرگا هدرحین محاکمه اعضای هیات منصفه سوالاتی داشته باشند، سوال خود راکتبا به دادگاه خواهند داد که بوسیله رئیس دادگاه مطرح گردد. پ »

-متن پیشین :« ماده 38 برای رسیدگی به جرائم مندج دراین لایحه قانونی دادگاه جنایی با مشارکت رئیس ودو نفر دادرس و باحضور هیات منصفه تشکیل می شود ومطابق مقررات عمومی رسیدگی می کند وپس از اعلام ختم دادرسی بلافاصله اعضای هیات منصفه به شور پرداخته و درباره دو مطلب ذیل:

الف _ ایا متهم بزهکار است ؟

ب _ درصورت بزهکاربودن آیا مستحق است یاخیر ؟

تصمیم می گیرند ورای اکثریت هیات منصفه را کتبا به دادگاه اعلام می نمایند وسپس دادگاه براساس تصمیم مذکور رای صادرمی کند در صورتی که تصمیم مبنی بربزهکاری باشد تطبیق عمل انتسابی با قانون وتعیین میزان مجازات و تصمیم گیری درباره سایر جهات قانونی اتهام با دادگاه می باشد.

هرگاه رای دادگاه برمجرمیت باشد درحدود مقررات قانونی قابل فرجام است ودر صورتی که مبنی بربرائت باشد غیر قابل فرجام می باشد »

-متن پیشین :« ماده 39.هر گاه حکم دادگاه مبنی بربرائت ویا محکومیتی باشد که مستلزم سلب حقوق اجتماعی نباشد از نشریه درصورتی که قبلا توقیف شده باشد بی درنگ رفع توقیف خواهد شد وانتشار مجدد ان مانعی ندارد »

آیین نامه اجرایی قانون مطبوعات

مصوب اسفند ماه 1364*

مصوب 8/11/1365

فصل اول: تعریف و مشخصات مطبوعات

ماده 1. مطبوعات به لحاظ زمان انتشار منظم می توانند با یکی از فواصل زمانی زیر منتشر شوند:

روزی یک بار (روزنامه)- هفته ای یک بار (هفته نامه) –  دوهفته یک بار _ ماهی یک بار (ماهنامه) دو ماه یک بار – سه ماه یک بار (فصلنامه)- شش ماه یک بار –  سالی یک بار (سالنامه).

ماده 2. در نامگذرای نشریه باید از کلماتی استفاده شود که با نشریات موجود و یا با نشریاتی که بطور موقت یا دائم تعطیل شده اند اشتباه نشود و موجب تداعی نام آنها نباشد. همچنین نام نشریه نباید از کلمات نا مأنوس باشد و یا ایجاد شبهه وابستگی به ارگانها یا سازمانهای دولتی بنماید.

ماده 3. انتخاب روشهایی غیراز موارد ذکر شده در ماده یک قانون مطبوعات می بایست متناسب با رسالت مطبوعات باشد .

ماده 4. انتشار فوق العاده - ویژه نامه و دیگر ضمائم با همان نام نشریه و منطبق با سایر مشخصات مندرج در پروانه انتشار با رعایت سایر ضوابط قانون مطبوعات مجاز می باشد.

تبصره – انتشار موارد مذکور بطور منظم مجاز نیست.

ماده 5. ترجمه تمام یا قسمتی از مطالب مطبوعات دارای پروانه انتشار و انتشار منظم آن به صورت جداگانه با رعایت سایر مشخصات مندرج در پروانه انتشار از جانب صاحب نشریه بلامانع می باشد.

ماده 6. تکثیر مطبوعات موجود به همان زبان و شکلی که چاپ شده، از طریق چاپ افست یا عکسبرداری یا طرق مشابه بدون اجازه صاحب امتیاز ممنوع می باشد.

ماده 7. مطالب نشریه باید مطابق و متناسب با روشهای مندرج در پروانه انتشار باشد و نشریه مجاز به درج مطالب و مقالات خارج از روشهای مذکور که تاثیر خط مشی کلی نشریه بگذارد، نمی باشد.

ماده 8. روزنامه ها و هفته نامه های محلی موظفند ضمن رعایت ماده 2 قانون مطبوعات  و متناسب با روش درخواستی مطالبی پیرامون مسائل اجتماعی وفرهنگی محل انتشار نشریه جهت بالابردن سطح آگاهیهای مردم درج نمایند.

ماده 9- نقل مطالب از مطبوعات و احزاب وگروههای منحرف و مخالف اسلام (داخلی وخارجی) به منظور تحقیق، نقد و رد مطالب در صورتی که تبلیغ محسوب نشود بلامانع است.

ماده 10. هرگونه تغییر در مشخصات مندرج پروانه انتشار نشریه از قبیل: تغییر نام، روش، ترتیب و محل انتشار نشریه و یا تغییر در شکل نشریه بدون اطلاع و تصویب هیأت نظارت بر مطبوعات ممنوع می باشد.

* منتشر شده در روزنامه رسمی شماره 12283 – 13/2/1366

---

-منشر شده درروزنامه رسمی شماره 12283-13/2/1366

فصل چهارم

سبکهای خبری نویسی

غرض نقشی است کز ما باز ماند

که هستی را نمی بینم بقایی

                                                 سعدی

 در میان روزنامه نگاران امروز چهار قسم سبک خبرنویسی مرسو م است:

1- سبک هرم وارونه (Inverted Pyramid )؛

2- سبک تاریخی (Chronological style)؛

3- سبک تاریخی به همراه لید (Combination Style)؛

4- سبک پایان شگفت انگیز (Surprise ending )؛

افزون بر این سبکها و به ویژه سبک چهارم که نسبتاً جدید و مستلزم مهارت است و دو سبک دیگر به نامهای سبک بازگشت به گذشته (نقطه مقابل سبک تاریخی) و سبک تشریحی (تشریح قسمت به قسمت خبر) هم مطرح هستند که عملاً هر روزنامه نگاری درطول زندگی حرفه ای خود، خواسته و ناخواسته، به سوی آنها کشیده می شود و شخصاً آنها را تجربه می کند. اما باید خاطرنشان ساخت که استخوان بندی کلی سبکها را همان چهار سبک نخست تشکیل می دهند.

پیش از پرداختن به بررسی این سبکها ذکر این نکته به صراحت ضروری است که اگر کسب خبر کاری دشوار و توانفرساست، تنظیم خبر و ریختن آن در داخل یک سبک، کاری بس دشوارتر است.

دشواری این امر هنگامی بیشتر معلوم می شود که شخص قصد داشته باشد به یک روزنامه نگار پرقدرت تبدیل شود. در واقع نکته این است که شما صرفاً برای رفع تکیلف خبر نمی نویسید، بلکه باید خبر را برای خوانده شدن – و نه فقط چاپ شدن – بنویسید و خواننده، خبر شما را نمی خواند، مگر آنکه توجه او به خبر جلب شده باشد و این جلب توجه میسر نخواهد شد مگر آنکه لباس خبر - با هما ن سبک ارائه خبر- چشم نواز و فاخر باشد.

«خبر محض» و «هنجار طبیعی»

حتی یک خبر محض (Straight news) یا خبر صرفاً خبر که به آن خبر معمولی و خبر مستقیم و بدون تفسیر هم می گویند و همچنین سخت خبر (Hard news) هم خوانده می شود. نمی تواند فاقد ساخت مناسب باشد. البته بدیهی است که خبر محض (یا همان خبر معمولی) اصلاً به معنی خبر بی اهمیت نیست. در ادبیات روزنامه نگاری برای خبر محض تعریف علمی مشخصی وجود دارد:

  «خبر محض»، گزارشی است که حول یک رویداد مشخص– در زمان و مکان مشخص– بدون اعمال نظر خبرنگار شکل می گیرد و وظیفه آن انتقال جزئیات– تا حد امکان– در چارچوب محدودیتهای زمانی و مکانی است. «خبر محض» بخش اعظم تولید تحریریه های مطبوعات و مطالب صفحة اول روزنامه ها را تشکیل می دهد.

 خبر گزاریهای بزرگ بین المللی یعنی آسوشیتدپرس (AP )، یونایتدپرس اینتر نشنال (UPI)، فرانس پرس (AFP) ورویتر (REUTER) مدعی هستندکه همه خبرهایی که ا زسوی آنها مخابره می شوند خبر محض هستند.

 بنابراین، تنظیم خبر محض کاری مهم و جدی است و از آنجا که بحش اصلی مطالب روزنامه ها را خبرهای محض تشکیل می دهند، این نوع خبر ها باید سادگی و وضوح تمام تهیه شوند. پرهیز از لفاظی و حاشیه روی در تنظیم این نوع ازخبرها، پایه و اساس کار را تشکیل می دهد. اما در عین حال نباید اطلاعات لازم و ضروری را به پای اختصار و ایجاز خبری، قربانی کرد. باید خبر را مثل یک ارگانیسم انسانی تلقی کرد وگوشت و اسکلت را با هم ارائه نمود. پس بنابراین وقتی که خبر محض می نویسیم، باید به فکر ساخت خوب و مناسب آن باشیم وآداب ویژه ای رابرا ی نیل به این مقصود به جا آوریم؛ و این ممکن نخواهد بود مگر آنکه از یک هنجار طبیعی پیروی شود. دستیابی به این هنجار طبیعی بسیار ساده است؛ مشروط به اینکه به نحوة خبردهی مردم به یکدیگر توجه شود. مردم بهترین خبر نگاران هستند، کوتاه، مختصر و مفید خبر می دهند وقتی که مردم به یکدیگر خبر می دهند اصل مطلب رابدون حاشیه روی درهمان ابتدا مطرح می کنند وبعد جزئیات ضروری را بیان می نمایند به دیگر سخن، می توان گفت که مردم جالب ترین بخش خبر را ابتدا و اطلاعات تکمیلی را در مرحله دوم ارائه می کنند. به هنگام خبردهی هرگز ابتدا به پیشینة خبر و به پیش زمینه های آن نمی پردازند.

همین هنجار طبیعی خبردهی مردم، هیمشه باید الگوی خبر نویسی خبر نگاران در زمنیه ارائه خبرهای محض باشد: حرکت از جالب ترین بخش خبر به سوی کم جاذبه ترین بخش آن. خبری که با این سیاق ساخته و پرداخته می شود از سبک معروف به سبک هرم وارونه استفاده کرده است.

• سبک هرم وارونه:

درسبک هرم وارونه قاعدة هرم حاوی جذابترین ، ودر بسیاری از مواقع، حاوی مهمترین بخش خبر (به شکل نگاه کنید) است و نوک آن _ بخش انتهایی _ حاوی بی اهمیت ترین بخشهای ماجراست.

  در واقع درسبک هرم وارونه مطالب با توجه به میزان اهمیت آنها از بالا به پایین تنظیم می شوند.

گفتنی است که تعیین چگونگی پاگرفتن این سبک خبرنویسی یک علت تاریخی مطرح می کنند گفته می شود که اختراع تلگراف بیشترین تأثیر را بر شکل گیری و تکوین سبک هرم وارونه گذاشت. پس از کشف تلگراف، روزنامه نگاران و به ویژه روزنامه نگاران آمریکایی، هنگام بروز جنگ داخلی درآمریکا به هنگام مخابرة خبر از ترس قطع ارتباط تلگرافی اصل مطلب را ابتدا مخابره می کردند وسپس اگر ارتباط قطع نمی شد، سایر جزئیات خبر را مخابره می نمودند.

در هر حال، همانگونه که گفته شد، پاراگراف اول (لید) در سبک هرم وارونه اصلی ترین بخش مطلب را در خود جا می دهد و سایر پاراگرافها به ترتیب اهمیت به دنبال پاراگراف اول می آیند. این توالی و چیدن مضامین و به عبارت بهتر طبقه بندی مضامین، در عین حفظ رابطه منطقی میان اجزای خبر باید از مهمترین و اصلی ترین اجزای اطلاعات به طرف بی اهمیت ترین بخشهای مطلب صورت پذیرد.

تأکید این نکته ضرور ی است که: سبک هرم وارونه عمدتاً به دو منظور مورد استفاده قرار می گیرد و  مقبولیت دارد:

1-    شیوة طبیعی نقل وقایع؛ چنانکه مردم درخبر دهی به یکدیگر از همین شیوه وسیاق پیروی می کنند.

2-    مشخص شدن سریع تکلیف خواننده با متن: خواننده به محض خواندن پاراگراف نخست، اگر تمایلی به خواندن موضوع حس کند، بقیه مطلب را خواهد خواند و به این ترتیب وقت او تلف نخواهد شد.

سبک هر م وارونه علاوه بر مزایای فوق دو مزیت دیگر هم دارد:

الف- چونکه اصل مطلب درپاراگراف اول (لید) می آید کار تیتر زدن هم آسان می شود؛

ب- اگر به دلیل تراکم مطلب قرار باشد که از متن خبر کاسته شود، حذف پاراگرافهای بعد که حاوی مطالب بی اهمیت تر هستند، امکان پذیر است. مزیت دیگر سبک هرم وارونه این است که به سبب اختصار و ایجازی که دارد، جای کمتری در روزنامه می گیرد و به این ترتیب جا برای سایر خبرها باز می شود و این امر به تنوع مضمونی روزنامه کمک می کند ضمن اینکه خبرهای بلند و طولانی اساساً خوانندگان کمتری دارند. در میان روزنامه نگاران این یک اصل پذیرفته شده است که افزایش پاراگرافها با تعداد خوانندگان دقیقاً رابطه معکوس دارد یعنی که هر چه تعداد پاراگرافها بیشتر شود خوانندگان آن کمتر خواهند شد.

صفحه آرایان هم از مطالبی که با سبک هرم وارونه تنظیم می شوند، بیشتر استقبال می کنند زیرا که این اخبار هم در هنگام تراکم مطلب، قابل کوتاه شدن هستند و هم به زیبایی صفحات کمک می کنند هر چند که بستن صفحات با خبر های کوچک برای صفحه آرایان دشورا تر است.

شایان ذکر است که سبک هرم وارونه به رغم همة مزایای آشکاری که دارد، دارای معایبی نیز هست.

معایب سبک هرم وارونه:

  ضعفهای سبک هرم وارونه به قرا رزیر هستند:

٭ خبر نگار به خاطر قدرت مانووری که این سبک از نظر جابه جایی عناصر خبری به او می دهد، قادر به اعمال نظر می شود؛

٭ خواننده چونکه اصل مطلب رادر پاراگراف نخستین خبر، خوانده است، ممکن است که از مطالعة بقیة خبر منصرف شود؛

٭ آنچه در پارگراف اول ( لید) آمده است، دوباره درخبر تکرار می شود.

 کاربرد سبک هر م وارونه:

  روزنامه نگاران از سبک هرم وارونه برای تنظیم خبر های مربوط به سمینارها، سخنرانیها و اخبا روزمره بهره می گیرند.

  متأسفانه برخی از خبرنگاران در هنگا م مصاحبه، ناخودآگاه سؤالات خود را به همان شیوه که در سبک هرم وارونه مرسو م است مطرح می کنند، یعنی مهمترین سؤالها را در همان آغاز مصاحبه می پرسند، در حالی که این شیوه باعث می شود که حرکت و سمت و سوی مصاحبه به سوی یک مصاحبه بسته برود و مصاحبه شونده از همان آغاز گفت وگو با گارد بسته شروع کند و تا انتها این وضعیت نامطلوب را حفظ نماید. مطلوب این است که مصاحبه گر با سوالات معمولی و نه چندان مهم، مصاحبه شونده را به اصطلاح گرم کند. و در عین حساس نکردن او، به تدریج پرسشهای کلیدی خود را مطرح سازد. طبعاً نکاتی که به آنها اشاره شد و در مصاحبه ها ی اختصاصی کاربرد دارند و در مصاحبه های عمومی و کنفرانسهای مطبوعاتی باید اصلی ترین پرسشها را به دلیل کمبود وقت و نیز پیشگیری از طرح آنها به وسیلة خبرنگاران روزنامه های رقیب، در ابتدا مطرح ساخت.

 تقاضا برای نفت اوپک در سه ماهه دوم سال میلادی جاری صد هزار بشکه در روز کاهش خواهد یافت.

  بر اساس تازه ترین گزارش دبیرخانه اوپک، در حالی که تقاضای جهانی برای نفت در سه ماهه اول سال جاری با صد هزار بشکه افزایش به 55/65 میلیون بشکه در روز خواهد رسید، درخواست برای نفت اوپک کاهش خواهد یافت و به سطح 3/23 میلیون شبکه در روز می رسد. به این ترتیب روند کاهش سهم اوپک از بازار جهانی آنچنان ادامه خواهد یافت. میانگین تقاضا برای نفت خام اوپک در سال جاری 62/24 میلیون بشکه در روز پیش بینی شده است که از میانگین سال گذشته کمتر است.

همچنین دبیر خانه اوپک در مورد تقاضای جهانی نفت در سال جاری پیش بینی هایی کرده است.

خبر وتهیه خبر

رالف نگردین

ترجمه فرانک پیروزفر

 هر روزنامه ای که به دست ما می رسد، حاصل یک سری انتخابهاست این انتخابها به مواردی چون: «چه موضوعاتی چاپ خواهد شد؟ این موضوعات در چه وضعی و موقعیتی چاپ خواهد شد؟ چه فاصله ای حجمی (صفحه- ستون) را هرکدام به خود اختصاص داد؟ به هریک چقدر اهمیت داده خواهد شد؟» ربط دارند. در این محّدوده هیچ گونه معیار عینی وجود ندارد هرآنچه که هست، قراردادی است.

مقدمه

مطالعه اخبار، توجه را به یکی از مهمترین مسائل موجود در حیطه مطالعات رسانه ای معطوف می دارد، و سؤالات زیر را مطرح می کند: مطالب و اخبار چگونه تهیه می شوند وکدام عوامل در تهیه آنها دخالت دارند؟ آیا محتوای اخبار، خواسته های صاحبان رسانه ها را برآورده می کند، یا اخبار انعکاسی از «واقعیها» هستند؟ آیا خبرنگار تنها «ابزار کار» صاحبان رسانه ها هستند یا اینکه در هنگام انتخاب مطالب و تعبیر و تفسیر وقایع خبری، استقلال وآزادی دارند؟

یک تجربه و تحلیل دقیق باید شرایط اجتماعی را که درآن اخبار تهیه می شوند، مورد توجه قرار دهد. اخبار درسازمانهای عظیمی تهیه می شوند که دارای سلسله مراتب شغلی هستند و از نظر تکنیکی، پیچیده و بسیار پیشرفته و در ضمن سودآورند (به جزبی.بی.سی) خبرنگاران، بخشی از چنین سازمانهایی هستند وکار آنها انعکاسی خواهد بود از نیازهای «شغلی»شان، به همراه نیازهای خاص سازمانهایشان و یا بهتر بگوییم در جهت حمایت و پشتیبانی از این نیازها. درحقیقت، نیازهای سیاسی و اقتصادی رسانه ها–  که عبارتند از نیاز به ادامه زندگی، رساندن سود به حّداکثر، افزایش فروش، افزایش درآمدهای حاصله از تبلیغات و حفظ یک خطّ سیاسی-  زمینه حیاتی و بسیار مهمی در مطالعه تهیه و تولید تمامی اخبار رسانه ای است.

سازمانهای خبری نظیر دیگر سازمانها، تسهیلات و تواناییهای مالی محّدودی دارند و این مسأله، تأثیرات گسترده ای برکارایی و قابلیت آنها در ارائه کار بهتر می گذارد این امر نه تنها تعداد خبرنگاران یک سازمان خبری را تعیین می کند بلکه تعیین کنندة نوع خبر نیز هست. گذشته از تمام اینها مسائل مورد علاقه و توجه بینندگان و شنوندگان تلویزیون و رادیو با خوانندگان روزنامه ها در هنگام تهیه و تولد خبر مهمترین عنصر برای خبرنگار، سردبیر، مدیر چاپ، مدیر تبلیغات، و صاحب رسانه به حساب می آید زیرا در صورتی که روزنامه ها به فروش نروند و شبکه های تلویزیونی هم بیننده نداشته باشند، قادر به ادامه حیات نخواهند بود.

با توجه به تمامی مسائلی که گفته شد، مشکل می توان به این سؤالها که «خبر چیست؟ چه کسی اخبار را کنترل می کند، یا اینکه چه کسی اخبار را می سازد؟» به شکل ساده پاسخ داد. به قول «هربرت گاتر»، اخبار اطلاعاتی هستند که:

از طریق خبرنگاران - کسانی که هم کارمند سازمانهای بورکراتیک تجاری هستند و هم اعضای یک حرفه - آنها را از منابع می گیرند و به شنودگان، بینندگان و خوانندگان می رسانند. خبرنگار این اطلاعات را مناسب با [سلایق وعلایق] خوانندگان خلاصه و تصفیه می کنند و یا تغییر می دهند.